De eerste onderduikers in het Wilhelmina-huis
Jan ten Haaf, de een na oudste zoon van de familie Ten Haaf, begint in 1941 op de Christelijke HBS aan de Stationslaan in Stadskanaal. Een kilometer of 25 fietsen vanaf Dennenoord, psychiatrisch zorgcentrum in Zuidlaren..
Als jaargenoten treft hij onder anderen Jans Diemer uit Borger, die ook later is ingestroomd, en Geert Molenaar uit Stadskanaal en Jan Toorman uit Nieuwe Pekela, die beiden meteen na de lagere school naar de HBS zijn gegaan.
Het is al ruim een jaar oorlog en er is geen onduidelijkheid aan welke kant deze jongens staan. Dat weet gymnastiekleraar Hoving, die hen aanspoort bij te dragen in het verzet, maar ook een medeleerling van NSB-huize.
Ontsnapt
Vanaf 1942 worden jongemannen opgeroepen voor tewerkstelling in Duitsland.
Ook de Christelijke HBS krijgt na verloop van tijd “bezoek” van de landwacht om te zien of er in de hoogste klas jongens zitten die daarvoor in aanmerking komen. De eerste keer loopt het met een sisser af. Maar waarschijnlijk is het de fanatieke NSB-zoon die de namen van de vier jongens vanwege hun anti-Duitse opstelling doorgeeft aan het Kringhuis van de NSB in Stadskanaal. Op woensdag 10 februari 1943 volgt een nieuwe poging om jongens op school aan te houden. De schoolleiding is zeer alert. De leerlingen worden tijdig gewaarschuwd en de landwachters worden bij de ingang een tijdje aan de praat gehouden. Intussen zien de jongens in de gevaarlijke leeftijdsgroep kans om door een raam, over het platte dak van het gymnastieklokaal de school te verlaten. Ze vluchten naar de achter de school gelegen woonwijk met parkje.
Het is duidelijk dat ze niet terug naar school kunnen en besluiten onder te duiken.
Samen met Jan ten Haaf fietsen ze naar Zuidlaren, waar ze in het hol onder de schuur bij het huis van de familie Ten Haaf kunnen verblijven: het Wilhelmina-huis.
Dat daar een kant-en-klare onderduiklocatie is heeft waarschijnlijk te maken met de eerdere ervaringen van de Ten Haafs met een drietal Joodse kinderen die begin augustus 1942 onderdak bij hen kregen. Ze moesten noodgedwongen op de logeerkamer op de eerste etage van het woonhuis en in de bedrijfsgarage op Dennenoord verblijven. Dat was vermoedelijk een van de redenen waarom de Zuidlaarder kinderen het onderduiken niet volhielden en na een dag of tien op eigen initiatief teruggingen naar hun ouders in het dorp.
De vier jongemannen komen in een hol dat 1,65 m breed, 4,50 m lang en slechts 1,20 m hoog is. Ze zitten door de geringe hoogte op de grond of op een vlondertje. In de begintijd houden ze zich onder andere bezig met het stencilen van illegale bladen en wachten ze wat ongeduldig op door hun oud-leraar Hoving aangekondigde zend- en ontvangapparatuur.
Diemer en Brandsma
Na betrekkelijk korte tijd verlaat Jans Diemer het onderduikadres. Hij gaat weer thuis wonen en raakt intussen betrokken bij zwaar verzetswerk. In de zomer van 1943 gaat hij opzoek naar een onderduikadres in Gasselternijveen. Begin augustus wordt hij in de val gelokt en in september samen met negen anderen ter dood veroordeeld. Op 20 september worden zij gefusilleerd in het Witterveld bij Assen.
Zie afbeelding 3 Nieuwsblad van het Noorden 23-09-1943 (delpher.nl)
Harm Brandsma uit Stadskanaal, een jaargenoot van de onderduikers, is actief in dezelfde verzetsgroep als Jans Diemer. Hij is de enige van de groep die aan arrestatie weet te ontkomen.
Nadat Brandsma in mei 1943 op het Scholtenhuis in Groningen is geweest, waarschijnlijk om te informeren naar verzetsvrienden, wordt de grond hem te heet onder de voeten en vlucht hij naar het Groninger Diaconessen-ziekenhuis. Daar werkt een nicht die hij vertrouwt en hij wordt, zogenaamd als patiënt, met een ambulance naar Dennenoord gebracht. Korte tijd is hij mede-onderduiker bij zijn oud-klasgenoten voor hij naar Friesland vertrekt om zijn verzetswerk voort te zetten in een omgeving waar hij veiliger is.
Bron: https://www.triplers.nl/blog/categorie/onderduiken-bij-ten-haaf-op-dennenoord-in-zuidlaren/
Foto 1: de onderduikruimte in het Wilhelminahuis
Foto 2: de toegangssluis tot de onderduikruimte
Foto 3: de dodenlijst uit 1943
Deze website is altijd in ontwikkeling en nooit volledig. Kunt u dus meer vertellen over een foto of een fotoserie? Heeft u zelf beeldmateriaal beschikbaar dat u met ons wilt delen? Geef graag via onderstaand formulier uw informatie door!
Gaat het om één specifieke foto, omschrijf dan over welke foto het gaat. Vul ook uw contactgegevens in, zodat wij u kunnen benaderen bij aanvullende vragen. Alleen als u bij 'naamsvermelding' een vinkje zet voor toestemming, zullen wij eventueel uw naam vermelden in de presentatie.
Heeft u beeldmateriaal, laat dit dan bij 'toelichting' weten zodat wij contact met u op kunnen nemen.
